Hasła przedmiotowe: Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego (Bydgoszcz) - wystawy Sztuka sakralna Sztuka ludowa Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie) - wystawy - 21 w 880 views, 18 likes, 1 loves, 2 comments, 3 shares, Facebook Watch Videos from Łódzki Dom Kultury: Relacja z wernisażu wystawy "Nie tylko Frasobliwy Wizerunki Chrystusa we współczesnej sztuce Jutta Seibert Leksykon sztuki chrześcijańskiej Tematy, postacie, symbole. ISBN: 978-83-7442-120-7. wyd.: Wydawnictwo Jedność , Kwiecień 2007 87% Wizerunki Maryjne w liryce średniowiecznej. Omów temat dokonując analizy i interpetacji "Bogurodzicy" i "Lamentu Świętokrzyskiego". 85% Porównanie wizerunku Matki Boskiej w polskiej liryce średniowiecznej. 85% Matka Boska w polskiej liryce średniowiecznej. 86% Matka Boska w polskiej liryce średniowiecznej. Dokonaj porównania Ceniona artystka międzywojnia. Malowała w charakterystycznym stylu, który wpisywał się w panujące wówczas w Europie art déco. Styl art déco był przeznaczony dla powszechnego odbiorcy, a u Stryjeńskiej znajdował wyraz w jej barwnym malarstwie. ⏩ „Dzieci z turoniem” (1929 r.) Tadeusz Makowski, przedstawiciel kubizmu Vay Tiền Trả Góp 24 Tháng. Wystawa „Wizerunki Chrystusa w sztuce ludowej” prezentuje zbiory Muzeum w Raciborzu oraz Muzeum Etnograficznego Oddziału Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Ekspozycja prezentuje dzieła malarstwa i rzeźby ludowej o tematyce chrystologicznej, powstałe i funkcjonujące na terenie Górnego i Dolnego Śląska od końca XVIII do XX stulecia. Tworzyli je najczęściej samoucy, wiejscy stolarze lub małomiasteczkowi rzemieślnicy. Odbiorcami tej sztuki byli głównie mieszkańcy wsi, którzy otaczali kultem zakupione obrazy i rzeźby. Umieszczali je na przydrożnych krzyżach, w kapliczkach, w giblach (kapliczkach umieszczonych w szczytowych ścianach domów ) oraz w izbach. W tradycyjnej kulturze ludowej większość obrazów i rzeźb przedstawiała treści religijne. Postać Chrystusa była obok Maryi najbardziej czczona przez ludność wiejską. Wzory do tworzenia swoich dzieł artyści ludowi czerpali najczęściej z prac malarzy profesjonalnych. Widywali je w kościołach i klasztorach. Źródłem ikonograficznym dla nich były także obrazki dewocyjne – masowo drukowane grafiki z XVI-XVII w. Autorzy obrazów posługiwali się konturowym rysunkiem. Malowane postacie były pierwszoplanowe i wypełniały prawie całą powierzchnię obrazu. Najczęściej przedstawiano je płasko, nie zachowując odpowiedniej perspektywy. W malarstwie ludowym środki wyrazu były bardzo proste i schematyczne. Ważną częścią obrazu były motywy zdobnicze – na Śląsku zazwyczaj roślinne. Wśród wielkiego bogactwa przedstawień chrystologicznych najczęściej w sztuce ludowej obrazowane były dwa wydarzenia z życia Jezusa – Boże Narodzenie oraz Męka i Śmierć Jezusa. Niewiele jest obrazów przedstawiających działalność Chrystusa. Dzieciątko Jezus najczęściej ukazywano w scenerii stajenki betlejemskiej – leżące w żłobie w otoczeniu Maryi, Józefa, pasterzy i zwierząt. Podobna ikonografia małego Jezusa występowała w obrazach przedstawiających pokłon Trzech Króli, składających dary Nowonarodzonemu Dziecięciu. Są to przedstawienia wielopostaciowe, w których Jezus znajduje się w centrum. W sztuce ludowej znane było jednopostaciowe przedstawienie Dzieciątka Jezus – Króla Wszechświata z kulą w rękach. Motyw z dzieciństwa Jezusa pojawia się również na obrazach Ucieczka Świętej Rodziny do Egiptu, Ofiarowanie Pana Jezusa w świątyni, a także w wizerunku Świętej Rodziny z Nazaretu. Jezus uczący się zawodu cieśli przedstawiany jest ze św. Józefem i Maryją. Ikonografia Świętej Rodziny była częstym tematem w masowo drukowanych oleodrukach, które na przełomie XIX i XX w. wypierały tradycyjne malarstwo. Najliczniejsze w sztuce ludowej są motywy pasyjne. Ludowa wyobraźnia koncentrowała się głównie na ostatnim tygodniu życia Jezusa. Na wystawie prezentujemy obraz Pożegnanie Jezusa z Maryją, współcześnie mało znany temat w sztuce inspirowany pismami apokryficznymi. Przedstawienia Ostatniej Wieczerzy wzorowane były przez twórców ludowych najczęściej na dziele Leonarda da Vinci. Kolejne etapy Męki Pańskiej prezentują sceny Chrystus w Ogrójcu, Biczowanie Jezusa, Ecce Homo, Chusta św. Weroniki i Ukrzyżowanie. Na XIX-wiecznych obrazach na szkle z Dolnego Śląska występują atrybuty Męki Pańskiej. Częstym motywem zarówno w malarstwie jak i w rzeźbie ludowej jest Pieta. Scena pasyjna przedstawiająca martwego Jezusa na kolanach opłakującej Matki. Jednym z ważniejszych na wystawie jest obraz Chrystus Boleściwy zwany Raciborskim. Miejscem kultu tego wizerunku jest kościół św. Jana Chrzciciela w Raciborzu – Ostrogu. Umieszczono na nim charakterystyczną sentencję Patrz Grześniku Com cierpiał zatwe nieprawości, Dałem bok mói Otworzyć Ku tobie zmiłości. Chrystus Frasobliwy zwany na Śląsku Starośliwym– rzeźba najbardziej kojarzona ze sztuką ludową – również wiąże się z Męką Chrystusa. Dziś już mało kto wie, że jest to wyobrażenie umęczonego Jezusa czekającego na Górze Kalwarii na ukrzyżowanie. Krzyż to jeden z najważniejszych elementów wyposażenia tradycyjnego domu śląskiego. Na ekspozycji prezentujemy XIX-wieczne pasyjki – krucyfiksy, u stóp których umieszczano postać Maryi oraz krzyże z drewnianymi, rzeźbionymi postaciami Chrystusa. Wśród wielu wyobrażeń Chrystusa występują obrazy związane z kultem Najświętszego Serca Jezusowego. Jest On przedstawiany z gorejącym sercem otoczonym cierniową koroną. Ten motyw stał się popularny w XIX w., kiedy papież Pius IX w 1856 r. zatwierdził kult w całym kościele katolickim. Na wystawie znajduje się obraz wykonany na perforowanym kartonie z haftowanym napisem: Słodkie Serce Jezusa Bądź moją miłością. 300 dni odpustu Pius IX 10. Grudnia 1868. Źródło: W spichrzach bydgoskiego Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego zostanie otwarta w niedzielę, 21 lutego, wystawa zatytułowana „Wizerunki Chrystusa w polskiej sztuce ludowej”. Ekspozycja będzie prezentowała prace, które powstały między końcem XVIII a początkiem XXI wieku. Większość dzieł pochodzi z XIX stulecia i została wykonana przez dawnych twórców ludowych z różnych obszarów Polski, województwa małopolskiego, podkarpackiego, śląskiego, świętokrzyskiego, mazowieckiego, wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego i pomorskiego. „Zainteresowanie wystawami sztuki ludowej świadczy o tym, że odbieramy je jako jeden z istotnych elementów kultury narodowej. Sztuka sakralna zajmuje wyjątkowe miejsce w polskiej kulturze ludowej, dlatego nasze muzeum postanowiło poświęcić jej kolejną ekspozycję” – ocenia kustosz Maria Flinik-Huryn. Prezentacja „Wizerunki Chrystusa w polskiej sztuce ludowej” stanowi zamykające ogniwo w cyklu realizacji o tematyce religijnej. I tak w 1999 roku odwiedzający muzeum mogli obejrzeć wystawę „Madonny”, na przełomie lat 2004 i 2005 „Anioły w sztuce ludowej”, a w 2008 roku „Kult świętych w religijności ludowej”. Wystawa przybliża dzieła o tematyce chrystologicznej. Pokazuje obiekty tradycyjnej sztuki wyobrażeniowej z zakresu malarstwa, rzeźby i drzeworytu, jak również wybrane przykłady współczesnej twórczości o charakterze ludowym. Ekspozycja pokazuje w układzie chronologicznym najważniejsze zdarzenia w życiu Chrystusa, zilustrowane dziełami dawnych i współczesnych twórców ludowych, które zgromadzono w kolekcji własnej bydgoskiego muzeum oraz Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie i Krakowie, muzeum w Gliwicach oraz Oddziału Etnograficznego Muzeum Narodowego w Poznaniu i Wrocławiu. „Przywołując wizerunki Chrystusa, wystawa przedstawia nie tylko kolejne etapy Jego życia, lecz uzmysławia nam głęboką wymowę tych dzieł oraz emocje, jakie towarzyszyły artystom w procesie tworzenia” – dodała Flinik-Huryn. Jednym z celów wystawy jest ukazanie form wrażliwości i pobożności ludowej oraz określenie odmienności regionalnych i powszechności występowania pewnych typów ikonograficznych. „Cieszymy się, że ekspozycja wpisuje się w okres Wielkiego Postu. Twórczość ludowa nie jest pozbawiona szczególnej uczuciowości czy atencji dla osoby Chrystusa. Twórcy, którzy profesjonalnie się sztuką nie zajmują, potrafią zawrzeć przede wszystkim w swoich rzeźbach szczególne emocje związane z Chrystusem cierpiącym czy rozmyślającym” – powiedział Mateusz Soliński z Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy. Otwarcie ekspozycji w niedzielę, 21 lutego, o godz. 16. Wystawa będzie czynna do 18 kwietnia. «« | « | 1 | » | »» Od 21 lutego do 3 maja 2010 roku w Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy będzie można obejrzeć 22 eksponaty ze zbiorów Muzeum w Gliwicach na ekspozycji Wizerunki Chrystusa w polskiej sztuce ludowej. Ucieczka do Egiptu, Polska, XIX w. Wypożyczone na przygotowywaną w bydgoskim Muzeum Okręgowym wystawę zabytki to głównie ludowe rzeźby i obrazy z przedstawieniami Chrystusa. Bogata kolekcja z etnograficznych zbiorów gliwickiego Muzeum pozwoliła na dokonanie wyboru interesujących obiektów na ekspozycję, której celem jest prezentacja wyobrażeń Chrystusa w polskiej sztuce ludowej. Wśród wypożyczonych zabytków znalazły się rzeźby z motywami scen Drogi Krzyżowej, takie jak Chrystus Ukrzyżowany, Upadek pod Krzyżem oraz wizerunki Chrystusa Frasobliwego. Inne obiekty, które staną się częścią bydgoskiej wystawy to dziewiętnastowieczna Pieta, pochodząca ze Starego Sącza, malowidło na blasze z wyobrażeniem Chrystusa Ukrzyżowanego z podgliwickich Sierot, a także obraz olejny ukazujący ucieczkę Świętej Rodziny do Egiptu i barwna litografia z 1902 roku z przedstawieniem Kalwarii Zebrzydowskiej. Chrystus Frasobliwy, Liszki, XIX w. Na wystawie znajdzie się 138 obiektów z sześciu muzeów: Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum w Gliwicach, oddziałów Etnograficznego Muzeum Narodowego w Poznaniu i Wrocławiu oraz Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy. Gliwickie zabytki stanowić będą znaczącą grupę obiektów na ekspozycji. Dwa z wypożyczonych obiektów zabytkowych – obraz Kalwaria Zebrzydowska oraz malowidło na blasze – poddano konserwacji w 2008 roku w ramach projektu dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. TagsBydgoszczGliwiceMuzeum Okręgowe w BydgoszczyWilla Caro Muzeum w Gliwicach Wystawa Wizerunki Chrystusa w sztuce ludowej prezentuje zbiory Muzeum w Raciborzu oraz Muzeum Etnograficznego Oddziału Muzeum Narodowego we Wrocławiu. 15 marca o godz. 17:00 w Muzeum w Raciborzu odbędzie się wernisaż wystawy „Wizerunki Chrystusa w sztuce ludowej” ze zbiorów Muzeum w Raciborzu oraz Muzeum Etnograficznego Oddziału Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Zaprezentuje ona dzieła malarstwa i rzeźby ludowej o tematyce chrystologicznej powstałe i funkcjonujące na terenie Górnego i Dolnego Śląska od końca XVIII do XX stulecia. Tworzyli je najczęściej samoucy, wiejscy stolarze lub małomiasteczkowi rzemieślnicy. Odbiorcami tej sztuki byli głównie mieszkańcy wsi, którzy otaczali kultem zakupione obrazy i rzeźby. Umieszczali je na przydrożnych krzyżach, w kapliczkach, w giblach (kapliczkach umieszczonych w szczytowych ścianach domów ) oraz w izbach. W tradycyjnej kulturze ludowej większość obrazów i rzeźb przedstawiała treści religijne. Postać Chrystusa była obok Maryi najbardziej czczona przez ludność wiejską. Wzory do tworzenia swoich dzieł artyści ludowi czerpali najczęściej z prac malarzy profesjonalnych. Widywali je w kościołach i klasztorach. Źródłem ikonograficznym dla nich były także obrazki dewocyjne – masowo drukowane grafiki z XVI-XVII w. Autorzy obrazów posługiwali się konturowym rysunkiem. Malowane postacie były pierwszoplanowe i wypełniały prawie całą powierzchnię obrazu. Najczęściej przedstawiano je płasko, nie zachowując odpowiedniej perspektywy. W malarstwie ludowym środki wyrazu były bardzo proste i schematyczne. Ważną częścią obrazu były motywy zdobnicze – na Śląsku zazwyczaj roślinne. Wśród wielkiego bogactwa przedstawień chrystologicznych najczęściej w sztuce ludowej obrazowane były dwa wydarzenia z życia Jezusa – Boże Narodzenie oraz Męka i Śmierć Jezusa. Niewiele jest obrazów przedstawiających działalność Chrystusa. Dzieciątko Jezus najczęściej ukazywano w scenerii stajenki betlejemskiej – leżące w żłobie w otoczeniu Maryi, Józefa, pasterzy i zwierząt. Podobna ikonografia małego Jezusa występowała w obrazach przedstawiających pokłon Trzech Króli, składających dary Nowonarodzonemu Dziecięciu. Są to przedstawienia wielopostaciowe, w których Jezus znajduje się w centrum. W sztuce ludowej znane było jednopostaciowe przedstawienie Dzieciątka Jezus – Króla Wszechświata z kulą w rękach. Motyw z dzieciństwa Jezusa pojawia się również na obrazach Ucieczka Świętej Rodziny do Egiptu, Ofiarowanie Pana Jezusa w świątyni, a także w wizerunku Świętej Rodziny z Nazaretu. Jezus uczący się zawodu cieśli przedstawiany jest ze św. Józefem i Maryją. Ikonografia Świętej Rodziny była częstym tematem w masowo drukowanych oleodrukach, które na przełomie XIX i XX w. wypierały tradycyjne malarstwo. Najliczniejsze w sztuce ludowej są motywy pasyjne. Ludowa wyobraźnia koncentrowała się głównie na ostatnim tygodniu życia Jezusa. Na wystawie znajdzie się obraz Pożegnanie Jezusa z Maryją, współcześnie mało znany temat w sztuce inspirowany pismami apokryficznymi. Przedstawienia Ostatniej Wieczerzy wzorowane były przez twórców ludowych najczęściej na dziele Leonarda da Vinci. Kolejne etapy Męki Pańskiej prezentują sceny Chrystus w Ogrójcu, Biczowanie Jezusa, Ecce Homo, Chusta św. Weroniki i Ukrzyżowanie. Na XIX-wiecznych obrazach na szkle z Dolnego Śląska występują atrybuty Męki Pańskiej. Częstym motywem zarówno w malarstwie, jak i w rzeźbie ludowej, jest Pieta. Scena pasyjna przedstawiająca martwego Jezusa na kolanach opłakującej Matki. Jednym z ważniejszych na wystawie jest obraz Chrystus Boleściwy zwany Raciborskim. Miejscem kultu tego wizerunku jest kościół św. Jana Chrzciciela w Raciborzu–Ostrogu. Umieszczono na nim charakterystyczną sentencję „Patrz Grześniku Com cierpiał zatwe nieprawości, Dałem bok mói Otworzyć Ku tobie zmiłości”. Chrystus Frasobliwy zwany na Śląsku Starośliwym – rzeźba najbardziej kojarzona ze sztuką ludową – ównież wiąże się z Męką Chrystusa. Dziś już mało kto wie, że jest to wyobrażenie umęczonego Jezusa czekającego na Górze Kalwarii na ukrzyżowanie. Krzyż to jeden z najważniejszych elementów wyposażenia tradycyjnego domu śląskiego. Na ekspozycji znajdą się XIX-wieczne pasyjki – krucyfiksy, u stóp których umieszczano postać Maryi oraz krzyże z drewnianymi, rzeźbionymi postaciami Chrystusa. Wśród wielu wyobrażeń Chrystusa występują obrazy związane z kultem Najświętszego Serca Jezusowego. Jest On przedstawiany z gorejącym sercem otoczonym cierniową koroną. Ten motyw stał się popularny w XIX w., kiedy papież Pius IX w 1856 r. zatwierdził kult w całym kościele katolickim. Na wystawie znajduje się obraz wykonany na perforowanym kartonie z haftowanym napisem: Słodkie Serce Jezusa Bądź moją miłością. 300 dni odpustu Pius IX 10. Grudnia 1868. oprac. /kp/ W dzisiejszym opracowaniu przybliżę niezwykłe, mało znane i zakazane od co najmniej XVIII wieku przedstawienie, na którym znajduje się wizerunek Trójcy Świętej o trzech twarzach. Omówię jedyny tego typu przykład obrazu w Polsce oraz zaprezentuję zupełnie nieznany do tej pory obraz ludowy nawiązujący do tego typu przedstawień. Wizerunki Trójcy Świętej w sztuce Temat ten jest bardzo ciekawy, rozległy i zasługujący na oddzielne opracowanie. Artyści i teologowie od wieków stawali przed arcytrudnym zadaniem, w jaki sposób przedstawić w formie plastycznej Trójcę Świętą. Już pierwsi chrześcijanie zastanawiali się nad tym, czy można przedstawiać Boga w sztukach plastycznych, skoro wiedzieli o Nim, że jest transcendentny i niewyobrażalny przez ludzkie zmysły. Wraz z oficjalnym zatwierdzeniem kultu ikon na Soborze Nicejskim w 787 r. wizerunki Chrystusa, czyli Drugiej Osoby stały się dozwolone. Duch Święty w Piśmie Świętym objawił się pod postacią nieożywionej lub ożywionej materii, występował bądź jako szum wiatru, płomień ognia, lub też jako gołębica. Problemem było natomiast przedstawienie Boga–Ojca. Niejako rozwiązaniem tego problemu było utworzenie kanonu Trójcy Świętej typu Starotestamentowego. Za taki uznano w późniejszych wiekach ikonę Andrieja Rublowa, przedstawiającą Trójcę Świętą pod postacią trzech młodych aniołów siedzących przy stole z kielichem eucharystycznym. Dopiero w XII w. pojawił się temat ikonograficzny ukazujący wszystkie trzy Osoby Boskie, znany pod nazwą „Tron Łaski”. Jest to tak zwane przedstawienie Nowotestamentowe, które stało się bardzo popularne w świecie zachodnio-chrześcijańskim. Przykładem obrazującym ten typ przedstawienia Trójcy Świętej jest malowane wnętrze figury Matki Bożej Sejneńskiej. W ikonografii wschodniej spotykamy podobne przedstawienie gdzie Chrystus-Emmanuel siedzi na kolanach Boga-Ojca, a Duch Święty jest przedstawiony pod postacią medalionu lub kuli z gołębicą. Niezmiernie rzadkie jest wyobrażenie Trójcy Świętej jako głowy o trzech twarzach. Sporadyczne występowanie tego motywu ma związek z potępieniem go przez sobór trydencki oraz zakazem sformułowanym przez papieża Urbana VIII, który potwierdził później Benedykt XIV. Inne, równie popularne przedstawienie, to kompozycja pozioma trzech postaci tworzących Trójcę Świętą zwana „Wspólny Tron”, którego początki sięgają XVII w. Chrystus i Bóg-Ojciec zasiadają na ławie-tronie co znaczy iż wspólnie sprawują władzę. Nieznacznie powyżej ich głów unosi się gołębica Ducha Świętego. Zamiast tronu mogą też występować obłoki wskazujące na niebiański charakter ich zwierzchnictwa. Podane przykłady nie wyczerpują bogactwa i różnorodności przedstawień Trójcy Świętej. Przykłady opisywanego typu obrazów W dalszej części skupmy się na wspomnianym stosunkowo rzadkim przedstawieniu Trójcy Świętej jako głowy o trzech twarzach. Przykłady tego typu obrazów mamy zarówno w sztuce zachodniej i wschodniej. Co ciekawe bardzo wiele tego typu przedstawień powstało w Ameryce łacińskiej w kręgu szkoły kuzkeńskiej (Cusco). Przykłady tego typu twórczości mogliśmy oglądać w Polsce w Muzeum Narodowym w Warszawie i we Wrocławiu przy okazji wystawy „Sztuka Wicekrólestwa Peru” [1]. Obraz „Trójca Święta”, Cuzco, XVIII w, źródło: wystawa „Sztuka wicekrólestwa Peru” w MNwW Obraz ten jest bardzo poglądowy i charakterystyczny. Z jednej strony mamy tu bowiem jedną osobę o trzech twarzach, co może sugerować że Bóg jest jedną osobą ale z drugiej strony namalowane jest tak zwane „scutum fidei” jednoznacznie tłumaczące, że poszczególne Osoby Boskie nie są tożsame i dopiero razem tworzą Trójcę Świętą. „Scutum fidei”, źródło: wikipedia Miedzioryt „Trójca Święta”, Jacques Granthomme II, XVI/XVII w,źródło: wystawa „Sztuka wicekrólestwa Peru” w MNwW. Zainteresowanych przykładami tego nietypowego przedstawienia odsyłam do internetu. Wystarczy w wyszukiwarce wpisać frazy: „trifacial Trinity”, „three faced Trinity”, „Tricephalus”. Jak już wspomniałem kres tego typu przedstawień w sztuce chrześcijańskiej nastąpił po potępieniu tego typu wizerunków przez sobór trydencki oraz zakazie sformułowanym przez papieża Urbana VIII (bulla z 1628 roku). Benedykt XIV potwierdził tę bullę w roku 1745. Jedną z przyczyn tej decyzji były spory z protestantami wyśmiewającymi tego typu przedstawienia i porównującymi je z greckim Cerberem. Innymi przyczynami mogło być również podobieństwo do wizerunków znanych z hinduizmu czy wielotwarzowych bóstw wczesno słowiańskich i skandynawskich [2]. Tworzenie tego typu wizerunków zostało uznane przez Kościół katolicki za heretyckie, choć wizerunki te nie były tworzone przeciw Kościołowi. Polski przykład wizerunku Trójcy Świętej o trzech twarzach Literatura podaje, że w Polsce znajduje się tylko jeden wizerunek tego typu. W kościele pw. Świętego Rocha w Boczkach Chełmońskich, znajduje się feretron z obrazem Świętej Trójcy, która przedstawiona jest jako głowa o trzech twarzach. Drugą stronę feretronu stanowi „zwyczajny” wizerunek Matki Boskiej z Turska. Nie jest znany autor feretronu ale dzięki pracom konserwatorskim odkryto napis z którego wynika, że fundatorem był Bartomil Rzesny i feretron pochodzi z 1768 roku. Data z feretronu jest już po oficjalnym papieskim zakazie tworzenia tego typu wizerunków ale prawdopodobnie informacja ta nie dotarła do twórcy ani fundatora. Obraz był prezentowany na wystawie „Oblicza Boga” zorganizowanej przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie prezentującej sztukę ludową XVIII i XIX wieku [3]. Feretron z kościoła w Boczkach Chełmońskich, źródło: Analiza ludowego obrazu Prezentowany obraz jest swoistą kompilacją wielu tematów ikonograficznych i treści religijnych. Zacznijmy od najbardziej niecodziennej głowy o trzech twarzach. Wydaje się, że inspiracją mógł być feretron z Boczek. Trudno bowiem założyć, że prosty malarz ludowy inspirował się obrazami z ameryki łacińskiej. Brak również w Polsce w XIX w. miedziorytów lub innych form grafiki dewocyjnej z trójtwarzową Trójcą Świętą, które to grafiki zwykle stanowiły inspirację dla polskich malarzy ludowych. Bóg o trzech twarzach, XIX lub początek XX wieku, źródło: archiwum autora Podobieństwa przedstawień i symbolika W obu przedstawieniach (feretron z Boczek i omawiany obraz) przedstawiana jest postać o trzech twarzach starca (Boga Ojca) otoczona trójkątem symbolizującym Trójcę Świętą. Na tym się jednak podobieństwa kończą. Na prezentowanym obrazie trójtwarzowy Bóg trzyma tablice mojżeszowe z rzymskimi numerami przykazań. Warto zauważyć, że rzymska „IX” jest mylnie przedstawiona jako „VIIII”, co świadczy o braku wiedzy u autora obrazu. Podpis pod obrazem brzmiący: „Pamiętaj człowiecze, Panu Bogu nie uciecze” w połączeniu z dziesięcioma przykazaniami sugeruje następującą interpretację. Pan Bóg dał nam przykazania abyśmy je przestrzegali i wszelkie grzechy przeciw przykazaniom Boga nie ujdą Jego uwadze. Bóg jest wszędzie i widzi wszystkie nasze grzechy. Nie ukryjemy naszych złych uczynków, bowiem Bóg jest wszechwidzący. Napis ma oczywiście charakter przestrogi. Trójtwarzowy Pan Bóg trzyma tablice mojżeszowe w lewej ręce zaś prawa dłoń ma charakterystyczny układ palców z przedstawień Chrystusa (Chrystus Pantokrator i Chrystus Salvator Mundi). Ułożenie palców nawiązuje do greckiego monogramu Chrystusa: IC XC (Jezus Chrystus). Połączone są dwa palce – kciuk z serdecznym. Dzięki temu palce wskazujący i zgięty środkowy przypominają litery IC. Skrzyżowane ukośnie kciuk i serdeczny w zestawie z małym palcem tworzą XC. Nie jest to jedyna interpretacja gestu, według niektórych teologów połączony kciuk z palcem serdecznym są symbolem dwoistości natury Chrystusa: boskiej i ludzkiej. Mamy tu więc ewidentne zapożyczenie z symboliki przedstawień Chrystusa w sztuce. W Chrystusie wszystko ma swój początek i koniec, dlatego po obu stronach twarzy na prostokątnych plakietkach mamy wypukle napisane greckie litery „Alfa” i „Omega” nawiązujące do Janowej Apokalipsy z Nowego Testamentu – „Ja jestem Alfa i Omega”. Podobnie chrześcijański charakter mają symbole słońca i księżyca towarzyszące często obrazom Ukrzyżowania. Symbolika słońca i księżyca w chrześcijaństwie jest na tyle ciekawa, że wymaga oddzielnego omówienia. Mamy zatem w obrazie symbole nawiązujące do Boga Ojca: twarz siwego starca z brodą, tablice mojżeszowe, jak i nawiązujące do Chrystusa: „Alfa i Omega”, słońce i księżyc [4], gest błogosławieństwa prawą ręką. Wymowa teologiczna obrazu nie skupia się według mnie na zagadnieniu Trójcy Świętej ale na swoistym ostrzeżeniu odbiorcy, że grzech i nieprzestrzeganie przykazań bożych nie umknie Panu Bogu. Jest to również wręcz kanoniczny przykład, że kultura ludowa przetwarza prawdy wiary w swój sposób niekoniecznie zgodny z oficjalnym stanowiskiem Kościoła katolickiego. Wiara ludowa nie stoi w sprzeczności z oficjalną doktryną Kościoła ale bardzo często w sposób niezamierzony miesza pewne symbole i pojęcia po to aby lepiej dotrzeć do ludowego odbiorcy. W tym ludowym obrazie mamy przykład nagromadzenia symboliki staro i nowotestamentowej, a wszystko po to aby nadać obrazowi silny i jednoznaczny przekaz. Podsumowanie Od strony etnograficznej jest to praca unikatowa. Szkoda, że oprócz ogólnych informacji o prawdopodobnym pochodzeniu z małopolski nie dysponujemy dodatkowymi informacjami o przybliżonym czasie powstania obrazu, jego pochodzeniu i autorze. Obraz był bez ramy, malowany na starym płótnie, mocno spękany. Prawdopodobnie obraz pochodzi z końca XIX wieku lub ewentualnie początku XX. Pomyłki w numeracji rzymskiej przykazań, niecodzienne połączenie symboliki i sam warsztat malarski wskazują nam, że obraz namalowała osoba nie mająca ani głębszej wiedzy teologicznej ani profesjonalnych umiejętności malarskich. Niezależnie od tej oceny w warstwie symbolicznej jest to z pewnością unikat w polskim malarstwie ludowym XIX wieku. [1] [2] Paweł Szczepanik, Wczesnośredniowieczne figurki wielotwarzowe z terenów basenu Morza Bałtyckiego – dowód kontaktów międzykulturowych czy uniwersalny fenomen, Archeologia Historica Polona, tom 21, 2013 [3] [4] symbole słońca i księżyca występują również w Starym Testamencie

wizerunki chrystusa w polskiej sztuce ludowej